Wat ondernemers moeten weten over algemene kredietvoorwaarden

Die voorwaarden bevatten een groot deel van de afspraken die tussen de bank en een kredietnemer gelden ten aanzien van een door de bank verstrekt krediet. Daar zitten afspraken bij die ongunstig kunnen uitpakken voor een kredietnemer, vooral in geval van toekomstige wijzigingen met betrekking tot de activiteiten van de kredietnemer of de markt waarin de kredietnemer opereert. Voor kredietnemers is van belang om bepalingen van algemene kredietvoorwaarden die toekomstige knelpunten kunnen opleveren te herkennen en waar mogelijk aan te passen. In dit artikel bieden we een overzicht van een aantal belangrijke en veelvoorkomende bepalingen van algemene kredietvoorwaarden die mogelijk tot knelpunten kunnen leiden. Daarnaast doen we suggesties voor het voeren van onderhandelingen over dergelijke bepalingen. Daarmee willen we ondernemers helpen om een beter resultaat te bereiken bij de totstandkoming van een kredietrelatie waarop algemene kredietvoorwaarden van toepassing zijn.

Beperkte onderhandelingsruimte?

In de praktijk lijkt de ruimte voor onderhandelingen over bepalingen van algemene kredietvoorwaarden beperkt. Die beperking geldt in het algemeen vooral voor kleine ondernemingen, maar of die ruimte er is kan ook sterk afhangen van andere factoren zoals tijdsdruk, de commerciële verhoudingen, de onderlinge relatie en wie de gesprekspartner is bij de bank. Onze ervaring is dat grote en middelgrote ondernemingen er (met de juiste hulp) meestal wel in slagen aanpassingen van algemene kredietvoorwaarden te bedingen die voor hen belangrijk zijn. Niet onderhandelen over de voorwaarden van een krediet kan weliswaar leiden tot besparing van kosten bij de totstandkoming, maar kan op termijn een dure vergissing blijken. We raden ondernemers aan om bij het aangaan van een krediet op basis van algemene kredietvoorwaarden, die voorwaarden kritisch te beoordelen en te overwegen of het de moeite waard is daarover onderhandelingen te voeren.

Aandachtspunten

Hieronder volgt een (onvolledig maar representatief) overzicht van diverse bepalingen die in de algemene kredietvoorwaarden van vrijwel alle Nederlandse banken staan en nadelig kunnen uitpakken voor kredietnemers. Het overzicht bestaat uit twee delen. In het eerste deel komen bepalingen aan de orde die betrekking hebben op bepaalde rechten en bevoegdheden van de bank waarvan de uitoefening nadelig kan uitpakken voor de onderneming. In het tweede deel volgen bepalingen die leiden tot verplichtingen of beperkingen voor de onderneming. Een inbreuk op dergelijke verplichtingen en beperkingen leidt er meestal toe dat de bank het krediet vervroegd zou kunnen beëindigen. Daarmee kan de financiering van een onderneming op losse schroeven komen te staan. Het is dus belangrijk om kritisch naar de bepalingen van algemene kredietvoorwaarden te kijken en, waar mogelijk, potentiële knelpunten uit de weg te gaan.

Rechten en bevoegdheden van de bank

Eenzijdige wijziging van rente(opslagen)

Algemene kredietvoorwaarden bevatten doorgaans een bepaling op grond waarvan de bank bevoegd is een afgesproken rente(opslag) eenzijdig te wijzigen. De voorwaarden voor de uitoefening van die bevoegdheid verschillen van bank tot bank. In bepaalde gevallen zijn die voorwaarden zeer ruim verwoord. Dit leidt tot onzekerheid voor ondernemingen over de omvang van hun financieringslasten. Kredietnemers doen er goed aan heldere (aanvullende) afspraken te maken met de bank over de omstandigheden waarin de bank kan overgaan tot eenzijdige wijziging van de afgesproken rente(opslag), bijvoorbeeld alleen als de bank kan aantonen dat er sprake is van een algemene ontwikkeling die voor de bank tot hogere kosten leidt en deze kosten ook aan andere klanten doorberekent.

Vergoeding bij vervroegde aflossing

Op grond van de algemene kredietvoorwaarden moeten ondernemingen die een bestaande lening vervroegd aflossen de bank een vergoeding betalen voor misgelopen rente. Door deze verplichting kan een onderneming die een bestaande lening vervroegd aflost met hoge kosten worden geconfronteerd. De voorwaarden verschillen van bank tot bank en zijn soms zeer ongunstig voor ondernemingen. We raden kredietnemers aan om heldere afspraken te maken over uitzonderingssituaties waarin geen vergoeding voor misgelopen rente verschuldigd is, bijvoorbeeld bij vervroegde aflossing van een bedrag gelijk aan 5 of 10 procent van de oorspronkelijke lening op jaarbasis.

Overdraagbaarheid

Algemene kredietvoorwaarden bevatten doorgaans een bepaling waaruit volgt dat de bank (volledig) vrij is om haar rechten en verplichtingen in verband met een krediet over te dragen aan een derde partij. Deze vrijheid kan ertoe leiden dat een onderneming geconfronteerd wordt met een rechtsopvolger van de bank die zich anders opstelt dan de bank deed. Dat kan onwenselijk zijn voor de onderneming (zie ook ons artikel van juli 2021[LINK INVOEGEN]). Daarom raden we ondernemingen aan aanvullende afspraken met de bank te maken waaruit volgt dat de bank haar rechten en verplichtingen in verband met het krediet in bepaalde gevallen alleen met toestemming van de onderneming kan overdragen aan een derde partij.

Verplichtingen en beperkingen voor de onderneming

Wijziging van zeggenschap (change of control)

Algemene kredietvoorwaarden bevatten dikwijls bepalingen over wijziging van zeggenschap over een onderneming. Vaak zijn die bepalingen zo ruim verwoord dat ook een beperkte wijziging in de zeggenschap over een onderneming kan leiden tot vervroegde opeisbaarheid van een bestaande lening. Er zijn echter onderlinge verschillen tussen banken. Kredietnemers doen er goed aan aanvullende afspraken te maken met de bank waaruit volgt dat alleen een echte wijziging van zeggenschap tot vervroegde opeisbaarheid van een bestaande lening kan leiden en dat (bijvoorbeeld) de overdracht van een relatief klein pakket aandelen wel is toegestaan.

Cross default

Een cross default-bepaling is een contractueel beding dat de bank het recht geeft een bestaande lening te beëindigen als een andere financiële verplichting van de onderneming vervroegd opeisbaar wordt. De bewoording van cross default-bepalingen in algemene kredietvoorwaarden is vaak onnodig ongunstig voor kredietnemers. Het verdient aanbeveling voor kredietnemers om heldere uitzonderingen te bedingen op de cross default-bepaling, zodat een onbelangrijke cross default of een cross default in verband met een financiële verplichting van geringe omvang niet tot vervroegde opeising van de lening kan lenen.

Material Adverse Change

Een material adverse change-bepaling leidt ertoe dat de bank een bestaande lening vervroegd mag opeisen als zich een belangrijke negatieve ontwikkeling voordoet met betrekking tot de onderneming of de financiering. Material adverse change-bepalingen zijn vaak subjectief verwoord en geven de bank nogal wat vrijheid om naar eigen inzicht te beoordelen of een ontwikkeling als material adverse change moet worden aangemerkt. Die ruime beoordelingsvrijheid kan ongunstig uitpakken voor ondernemingen. Kredietnemers doen er goed aan aanvullende afspraken te maken die het begrip ‘material adverse effect’ zoveel mogelijk objectiveren.

Gelieerde partijen

Algemene kredietvoorwaarden bevatten vaak een bepaling op grond waarvan bepalingen betreffende wijziging van zeggenschap, cross default, material adverse change en andere situaties die kunnen leiden tot vervroegde opeisbaarheid van een krediet zich tevens uitstrekken tot partijen die gelieerd zijn aan de kredietnemer. Vaak gaat het om in een groep met de kredietnemer verbonden vennootschappen. Het gevolg is dat als een wijziging van zeggenschap, een cross default, een material adverse change of een andere situatie zoals hierboven bedoeld zich voordoet ten aanzien van een aan de kredietnemer gelieerde partij, de bank het krediet vervroegd kan opeisen. Ondernemers dienen zich hiervan bewust te zijn en, indien nodig, met de bank te bespreken of de groep van gelieerde partijen die onder dergelijke bepalingen vallen kan worden beperkt.

Positive pledge

Een positive pledge-bepaling schept een verplichting voor de onderneming om gedurende de looptijd van een krediet op eerste verzoek van de bank (aanvullende) zekerheden te verstrekken. In welke gevallen de bank om (aanvullende) zekerheden mag verzoeken, verschilt van bank tot bank. Positive pledge-bepalingen in algemene kredietvoorwaarden geven de bank vaak een ruime bevoegdheid om zelf te beoordelen of een verzoek om (aanvullende) zekerheden passend is. Die ruime bevoegdheid kan tot onzekerheid voor de onderneming leiden. We raden kredietnemers aan aanvullende afspraken met de bank te maken waaruit meer duidelijkheid volgt over de omstandigheden waarin de bank (aanvullende) zekerheden kan verlangen.

Negative pledge en verkoopverbod

Negative pledge-bepalingen bevatten een verbod voor de onderneming om ten gunste van een derde partij zekerheden te verlenen. In veel gevallen bevatten negative pledge-bepalingen in algemene kredietvoorwaarden daarnaast een verbod op het verkopen of vervreemden van aan de onderneming toebehorende goederen. Soms geldt een uitzondering voor vervreemding in de normale bedrijfsuitoefening. Dikwijls gelden echter aanvullende beperkingen die de bewegingsvrijheid van ondernemingen aan banden leggen. Het verdient aanbeveling voor kredietnemers aanvullende afspraken met de bank te maken die in elk geval voorzien in een uitzondering voor vervreemding van goederen in de normale bedrijfsuitoefening.

Tot slot

De advocaten van Bond hebben veel ervaring met het beoordelen van algemene kredietvoorwaarden en het voeren van onderhandelingen met banken. We doen dat met oog voor de wederzijdse belangen, om op een voor beide partijen goed uitvoerbare en toekomstbestendige kredietrelatie uit te komen.

Wij hanteren op maat gemaakte afspraken over kosten. Vraag ons naar de mogelijkheden.